MELIORACJE, RETENCJA I GOSPODARKA WODNA W ROLNICTWIE (NA OBSZARACH WIEJSKICH) – relacja ze szkolenia ITP PIB w Falentach

Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, we współpracy z Instytutem Technologiczno-Przyrodniczym – PIB
w Falentach, w ramach operacji wpisanej do PO KSOW na lata 2022-2023 w zakresie SIR, współfinansowanej ze środków UE
w ramach Schematu II PT „KSOW” PROW na lata 2014-2020, aby wesprzeć prowadzone przez ośrodki doradztwa rolniczego działania edukacyjne, w zakresie wody w rolnictwie (m.in. zagadnienia związane z glebą i nowoczesnymi technologiami zatrzymującymi wodę, nawodnienie, meliorację, gospodarkę wodną i zarządzanie wodą, aż po nowoczesne narzędzia informatyczne we wszystkich tych obszarach), zorganizowało szkolenia stacjonarne pn. „Melioracje, retencja i gospodarka wodna w rolnictwie (na obszarach wiejskich)”.Szkolenia przeznaczone są dla koordynatorów LPW i doradców ds. wody. Zostały one podzielone na 5 części, dwa pierwsze odbyły się we wrześniu 2024 r. w Ośrodku Konferencyjno-Szkoleniowym, 4 Żywioły Falenty, Al. Hrabska 4, 05-090 Raszyn-Falenty, natomiast kolejne odbędą się jesienią 2025 r. Z ramienia ZODR w Barzkowicach
w szkoleniach udział wzięły: Izabela Świgoń, koordynator LPW w województwie zachodniopomorskim oraz Iwona Wiercioch, doradca ds. wody w powiecie drawskim.

Część I odbyła się w dniach 09-11 września 2024 r. i dotyczyła tematyki: zasoby wodne i ich dostępność (hydrologia
i hydrogeologia), w skali zlewni (małej) i warstwy wodonośnej (pierwszy poziom wodonośny), monitoring hydrologiczny
i średnioterminowe prognozy hydrologiczne.

Szkolenie w dniu 09.09.2024 r. rozpoczęło się wykładem „Krążenie wody w przyrodzie – ogólny bilans wodny zlewni. Formy odpływu, reakcja zlewni na opad o różnej charakterystyce. Krzywe wysychania i hydrogramy wezbraniowe. Wyznaczanie granic zlewni”, który wygłosił prof. dr hab. Kazimierz Banasik. Następnie zaprezentował kolejny wykład pt. „Ocena zasobów wodnych w cieku (współczynnik odpływu, wzór Iszkowskiego), parametry charakteryzujące zlewnie, miary odpływu, przepływy dyspozycyjne”. Po południu odbyły się zajęcia terenowe „Praktyczna realizacja pomiarów na małym cieku: stanów wody, powierzchni przekroju poprzecznego cieku, natężenia przepływu wody”, które poprowadzili mgr inż. Bartosz Kierasiński,
mgr inż. Katarzyna Karpińska i dr inż. Tomasz Horaczek.

Drugi dzień szkolenia to dwa wykłady prof. dr hab. Kazimierza Banasika: „ Zmienność stanów i przepływu w ciągu roku: KNP (krzywa konsumcyjna), przepływy charakterystyczne, przepływ dyspozycyjny. Potencjalne konsekwencje hydrologiczne nadmiernej eksploatacji wód podziemnych” oraz „Susze i wezbrania. Wpływ uszczelnienia zlewni/terenu gospodarstwa na odpływ i wody gruntowe. Metoda CN-SCS do szacowania odpływu i wpływu zmian w uszczelnieniu terenu na odpływ. Obliczenie ilości wody deszczowej odpływającej z powierzchni uszczelnionej/dachu gospodarstwa w sezonie wegetacyjnym”. Następnie
mgr inż. Bartosz Kierasiński, mgr inż. Katarzyna Karpińska i dr inż. Tomasz Horaczek przeprowadzili zajęcia terenowe pt. „Realizacja pomiarów opadu deszczu
i innych czynników meteorologicznych oraz pomiarów poziomu wód gruntowych”. Po południu odbyły się ćwiczenia audytoryjne „Stany i przepływy charakterystyczne w zlewni obserwowanej i nieobserwowanej (kontrolowanej i niekontrolowanej), zmienność zasobów w ciągu roku [Granice zlewni, wyznaczenie SNQ, SQ i ZWQ w małej zlewni niekontrolowanej]”, które poprowadzili
dr inż. Ewa Kaznowska, mgr inż. Bartosz Kierasiński i mgr inż. Katarzyna Karpińska. Ostatni dzień tej części szkolenia to wykład prof. dr hab. Kazimierza Banasika „Erozja gleb, wynoszenie rumowiska ze stoku i ze zlewni, ochrona akwenów przed zamulaniem” oraz „Zasoby wód podziemnych, określanie zasobów eksploatacyjnych, szczególnie pierwszego poziomu wodonośnego, ochrona wód podziemnych, środowiskowe konsekwencje nadmiernej eksploatacji wód podziemnych, piętrzenie wód podziemnych” wygłoszony przez dr Michała Fica. Szkolenie zakończyło się ćwiczeniami audytoryjnymi „Prawdopodobieństwo przepływów ekstremalnych – minimalnych i maksymalnych [Wyznaczenie przepływów prawdopodobnych: Qmax50%, Qmax10%, Qmax1% w małej zlewni niekontrolowanej]” poprowadzonymi przez dr inż. Ewę Kaznowską, mgr inż. Bartosza Kierasińskiego i mgr inż. Katarzynę Karpińską.

Część II szkolenia odbyła się w dniach 25-27 września 2024 r. i dotyczyła zagadnień: małej retencji wodnej technicznej
i nietechnicznej (opartej na potencjale ekosystemu) w obszarach wiejskich i jej kształtowania, w tym retencja krajobrazowa, glebowo-gruntowa, korytowa, zbiornikowa – stawowa (opadowa, roztopowa). Przykłady rozwiązań.

Pierwszy dzień tego cyklu rozpoczął się od wykładów: „ Zintegrowana gospodarka wodna. Wpływ zmian klimatu na sposób gospodarowania wodą w rolnictwie, retencja użytkowa a retencja środowiskowa, planowanie przestrzenne w skali zlewni, dobór działań względem warunków lokalnych, wzajemne oddziaływania między elementami krajobrazu wiejskiego, kluczowe działania dla gospodarki wodnej” oraz „Retencja krajobrazowa. Cechy wielofunkcyjnego krajobrazu obszarów wiejskich, rola terenów podmokłych w krajobrazie, zadrzewienia i zalesienia, śródpolne wyspy środowiskowe – zadrzewienia, oczka wodne, nieużytki, strefy buforowe, stawy bobrowe”, który wygłosił prof. dr hab. Edmund Kaca i mgr inż. Katarzyna Karpińska.
Następnie dr inż. Ewa Kanecka-Geszke przedstawiła prezentację pt. „Przykłady dobrych praktyk w zakresie działań małej retencji wodnej (retencjonowanie wody i składników odżywczych) – przykłady wybranych rozwiązań stosowanych w Europie na podstawie rezultatów projektu OPTAIN realizowanego w ramach Programu Horyzont 2020”.

Wykład prof. dr hab. Edmunda Kacy i mgr inż. Katarzyny Karpińskiej „Retencja glebowo-gruntowa. Czynniki kształtujące pojemność retencyjną gleb, agromelioracje, agrotechniczne metody zwiększania próchnicy w glebie, poprawiające strukturę gleby i działające przeciwerozyjnie, agroleśnictwo, paludikultura, profilowanie użytków rolnych, użytki ekologiczne, trwałe użytki zielone (TUZ)” rozpoczął drugi dzień szkolenia. Podczas ćwiczeń prof. dr hab. Stefana Pietrzaka i mgr inż. Katarzyny Karpińskiej uczestnicy szkolenia zapoznali się z metodami „Obliczania bilansu nawozowego w skali gospodarstwa i pola” oraz „Prezentacją jakości wód powierzchniowych”. Następnie odbył się wykład „Retencja korytowa. Cieki naturalne, a rowy melioracyjne i kanały – różnice, szkodliwe działania prowadzone na ciekach naturalnych, renaturyzacja uregulowanych rzek/dolin rzecznych”, który wygłosił prof. dr hab. Edmund Kaca i mgr inż. Katarzyna Karpińska. Na zakończenie dnia odbyły się zajęcia terenowe pt. „Retencja korytowa w małym cieku na przykładzie rzeki Raszynka lub innym cieku. Pokaz piętrzenia wody w cieku, wpływu piętrzenia wody w cieku na stan (objętość) retencji korytowej oraz retencji glebowo-gruntowej terenów przyległych”,
które poprowadzili mgr inż. Bartosz Kierasiński, mgr inż. Katarzyna Karpińska, dr inż. Tomasz Horaczek i prof. dr hab. Edmund Kaca.

Trzeci dzień szkolenia rozpoczął się od wykładu mgr inż. Katarzyny Karpińskiej „Retencja zbiornikowa (stawowa). Rodzaje stawów na obszarach rolniczych, funkcje gospodarcze i środowiskowe stawów, kryteria zasadności tworzenia nowych zbiorników, projektowanie stawów adekwatne do potrzeb i możliwości, rola roślinności szuwarowej i stref buforowych, utrzymywanie stawu”. Ćwiczenia obliczeniowe dotyczące „Retencji korytowej, zbiornikowej, glebowo-gruntowej” poprowadził prof. dr hab. Edmund Kaca. Drugi cykl szkolenia zakończył się tematem „Gospodarka wodno-stawowa w aspekcie retencjonowania wody na przykładzie rezerwatu przyrody Stawy Raszyńskie lub innych małych zbiorników wodnych. Pokaz innowacyjnych urządzeń gospodarki wodnej na stawach, obserwacje i pomiary zasobności wodnej stawów oraz wydajności źródeł wody zasilającej stawy”.
Wykład poprowadzili: prof. dr hab. Edmund Kaca, mgr inż. Bartosz Kierasiński, dr inż. Tomasz Horaczek.

Fotorelacja z I części szkolenia: 09-11.09.2024 r.

Fotorelacja z II części szkolenia: 25-27.09.2024 r.

Autor wpisu: Izabela Świgoń, ZODR w Barzkowicach