Wspólna strategia dla Odry

9 lipca 2024 roku w Dolnośląskim Urzędzie Wojewódzkim odbyło się spotkanie, którego tematem przewodnim była wspólna strategia dotycząca zapobiegania zanieczyszczaniu rzeki Odry. spotkanie zostało zorganizowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Kierunkowe działania podczas rozmów wskazali: Paulina Hennig-Kloska, Minister Klimatu i Środowiska, Maciej Awiżeń Wojewoda Dolnośląski, Paweł Gancarz Marszałek Województwa Dolnośląskiego oraz Dorota Zawadzka-Stępniak Prezes Zarządu NFOŚiGW i Robert Gajda Zastępca Prezesa Zarządu NFOŚiGW, a także przedstawiciele pięciu nadodrzańskich wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW): wrocławskiego, opolskiego, katowickiego, zielonogórskiego i szczecińskiego. NFOŚiGW przeznaczy ponad 7 miliardów zł na inwestycje w małą i dużą retencję z Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) oraz Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej (FEPW) w perspektywie 2030 r.

Jak czytamy na stronie NFOŚiGW:

• Rząd podejmuje systemowe działania w celu usunięcia pierwotnych przyczyn katastrofy Odry w 2022 roku. Są one niezbędne, aby zmniejszyć zasolenie wód Kanału Gliwickiego i Odry i zapobiec toksycznym zakwitom „złotej algi”.

• Już teraz Narodowy Fundusz finansuje monitoring i badania parametrów jakości wód powierzchniowych, w tym Odry.

• Powstała Wspólna strategia NFOŚiGW i WFOŚiGW na lata 2025-28, obejmująca monitoring środowiska i adaptację do zmiany klimatu. Powstają już indywidualne strategie, w których zostanie uwzględniona konieczność zapobiegania zanieczyszczeniom rzeki Odry.

Zagrożenie toksycznymi zakwitami „złotej algi” w marinach, kanałach, starorzeczach i zbiornikach wodnych połączonych z Odrą nadal może występować w kolejnych sezonach wiosenno-letnich. – Mimo zagrożenia powstrzymaliśmy kolejną katastrofę na Odrze na skalę, jaka miała miejsce w 2022 roku. To wynik prac sztabu odrzańskiego i współpracy na różnych poziomach instytucjonalnych i międzyresortowych. Czas od zarządzania kryzysowego, które zastałam w MKiŚ, przejść do rozwiązywania systemowego problemu – powiedziała we Wrocławiu minister Paulina Hennig-Kloska.

Jak wskazała pani minister, po katastrofie w 2022 roku Odra potrzebuje pakietu działań systemowych – legislacyjnych i technicznych, wymagających stałego monitoringu i stałej współpracy wielu instytucji na poziomach centralnym i regionalnym. Koordynacja działań inwestycyjnych pozwoli określić potrzeby finansowe najbliższych działań – podkreślali uczestnicy spotkania.

– Zależy nam bardzo na tym, by taka katastrofa jak ta, która miała miejsce w 2022 roku, więcej się nie powtórzyła – to wymaga jednak ciężkiej, wielopoziomowej współpracy. Jesteśmy na etapie tworzenia indywidualnych strategii Narodowego Funduszu oraz szesnastu wojewódzkich funduszy. To dzieje się po bardzo ważnym procesie stworzenia wspólnej czteroletniej strategii, przyjętej 27 czerwca tego roku. Tematy z szeroko pojętym monitoringiem środowiska i adaptacją do zmian klimatu są w niej mocno zaznaczone – powiedziała Prezes Zarządu NFOŚiGW Dorota Zawadzka-Stępniak.

– Konieczne jest wspieranie działań podnoszących zdolności retencyjne naszego kraju – powiedział Zastępca Prezesa Zarządu NFOŚiGW Robert Gajda i poinformował, że na małą i dużą retencję z programów FEnIKS i FEPW przeznaczono ponad 7 miliardów zł. NFOŚiGW wspiera ponadto inwestycje w zielono-niebieską infrastrukturę, finansuje miejskie plany adaptacji do zmian klimatu (MPA) i przygotowuje program „odbetonowania” miast.

Jak pisze w swoim artykule Iwona Szyprowska-Głodzik z redakcji agropolska.pl – w trakcie dyskusji poruszono kwestie podejmowanych działań legislacyjnych i obniżania poziomu zasolenia Odry. Podniesiono także kwestie poprawy warunków hydrologicznych tej rzeki i jej dopływów, odbudowy ichtiofauny i obniżenia zawartości biogenów w wodach Odry. Wysokie zasolenie wód Odry jest przede wszystkim wynikiem działalności antropogenicznej, w tym zrzutów przemysłowych oraz spływów powierzchniowych z terenów rolniczych, które wprowadzają toksyczne substancje do rzeki, prowadząc do degradacji siedlisk i negatywnych zmian w składzie i strukturze ichtiofauny. Ponadto, nadmiar biogenów, takich jak azot i fosfor, powoduje eutrofizację wód Odry. Proces ten stymuluje nadmierny rozwój glonów i sinic, co może skutkować zakwitami wód, prowadząc do niedoboru tlenu i śmierci organizmów wodnych. Zrozumienie i przeciwdziałanie tym zagrożeniom wymaga holistycznego podejścia, obejmującego zarówno lokalne, jak i ogólnokrajowe strategie zarządzania zasobami wodnymi. Wymaga to zaangażowania zarówno naukowców, jak i decydentów, by opracować i wdrożyć skuteczne metody ochrony samej rzeki, jak i zlewni Odry.

Wieloaspektowe podejście do ochrony Odry

Jednym z kluczowych elementów strategii ma być współpraca między różnymi instytucjami i regionami. Przedstawiciele NFOŚiGW oraz nadodrzańskich wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej zobowiązali się do ścisłej współpracy, która ma na celu koordynację działań oraz wymianę wiedzy i doświadczeń. Jak przekazano na spotkaniu – dzięki takiej koordynacji, możliwe będzie skuteczniejsze wdrażanie zaplanowanych projektów oraz szybsze reagowanie na ewentualne kryzysy ekologiczne. Kolejnym ważnym aspektem zaprezentowanego podejścia, ma być prowadzenie badań oraz monitorowanie stanu rzeki. MKiŚ planuje zwiększenie nakładów na badania naukowe, które mają pomóc w zrozumieniu przyczyn problemów ekologicznych Odry oraz w opracowaniu skutecznych metod ich przeciwdziałania. Trzecim obszarem, uznanym za niezbędny, będzie doposażenie służb pod kątem bieżących interwencji, monitorowania rzeki, jeszcze przed zakończeniem realizacji działań zmierzających do trwałej poprawy jej jakości poprzez systemowe zmniejszenie ilości zanieczyszczeń.

Nowa strategia dla Odry ma powstać do końca września. Szefowa NFOŚiGW wskazała, że strategie regionalne będą opracowywane wspólnie z interesariuszami społecznymi, publicznymi oraz organizacjami pozarządowymi.

Źródło: NFOŚiGW oraz agropolska.pl

Autor wpisu: Izabela Świgoń, ZODR w Barzkowicach