Dyrektywa azotanowa

Program azotanowy

Jest to program działań, który ma na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych a także dalszemu zapobieganiu zanieczyszczeniu, przyjęty rozporządzeniem Rady Ministrów (Dz. U. z 2020 poz. 243), obowiązujący od dnia 15 lutego 2020 roku. Obliguje wszystkich rolników, którzy prowadzą produkcję rolną, w tym działy specjalne produkcji rolnej, oraz działalność, w ramach której są przechowywane nawozy do gospodarowania w sposób zapobiegający zanieczyszczaniu wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych i ograniczający takie zanieczyszczenie.

Rolnicze wykorzystanie nawozów na glebach zamarzniętych, zalanych wodą, nasyconych wodą lub przykrytych śniegiem

1. Niedopuszczalne jest stosowanie nawozów na zamarzniętych glebach, zalanych wodą, nasyconych wodą lub pokrytych śniegiem.
2. Nawożenie nie dotyczy stawów wykorzystywanych do chowu lub hodowli ryb.

Warunki rolniczego wykorzystania nawozów w pobliżu wód powierzchniowych

1. Nie stosuje się nawozów na gruntach rolnych w pobliżu wód powierzchniowych w odległościach określonych w tabeli 1:

Tabela 1. Odległości, w jakich nie stosuje się nawozów w pobliżu wód powierzchniowych

Jeżeli na gruntach rolnych występuje uprawa roślin można zmniejszyć odległości określone w tabeli 1 o połowę pod warunkiem:

• zastosowania nawozów za pomocą urządzeń aplikujących je bezpośrednio do gleby lub
• podzielenia pełnej dawki nawozów co najmniej na 3 równe dawki, przy czym odstęp między zastosowaniem tych dawek nawozu nie może być krótszy niż 14 dni.
• Zabronione jest mycie maszyn do nawożenia i sprzętu do aplikacji nawozów oraz rozlewanie wody z ich mycia w odległości mniejszej niż 25 m od brzegu zbiorników wodnych, jezior, cieków naturalnych, rowów, kanałów, ujęć wody, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne

Warunki rolniczego wykorzystania nawozów na terenach o dużym nachyleniu

1. Zasady nawożenia na terenach o dużym nachyleniu powyżej 10% (wzrost pochylenia terenu o 1 m na długości 10 m) w kierunku wód powierzchniowych w odległościach zwiększonych o 5 m określonych w tabeli 1,
2. Jeżeli na terenach rolnych o dużym nachyleniu występuje uprawa, odległości określone w tabeli 1 zwiększone o 5 m, można zmniejszyć o połowę pod warunkiem:
3. stosowania nawozów za pomocą urządzeń aplikujących je bezpośrednio do gleby,
4. pełna dawka nawozów musi zostać podzielona na co najmniej na 3 równe dawki, przy czym odstęp między zastosowaniem tych dawek nawozu nie może być krótszy niż 14 dni.
5. Pozostała część terenu o dużym nachyleniu (poza strefą, na której jest zabronione stosowanie nawozów) należy:
6. dawki nawozów azotowych mineralnych rozdzielić, tak aby poszczególne dawki nie przekraczały 100 kg N/ha.
7. nawozy stosowane na gruntach ornych, bezpośrednio aplikować do gleby lub przeorywać lub wymieszać z glebą, a w okresie wegetacyjnym roślin uprawnych – stosować je przy największym zapotrzebowaniu roślin na azot; przyorania lub wymieszania z glebą dokonuje się w ciągu 4 godzin od zastosowania nawozu naturalnego, jednak nie później niż następnego dnia po jego zastosowaniu.
8. działkę rolną należy uprawiać w kierunku poprzecznym do nachylenia stoku, stosując odkładanie skiby w górę stoku, o ile pozwala na to wielkość i usytuowanie tej działki rolnej lub zastosować system uprawy uproszczonej jeżeli działka rolna jest większa niż 1 ha.
9. Zabronione jest na terenie o dużym nachyleniu przechowywanie nawozów w odległości 25 m od linii brzegu wód powierzchniowych, pasa morskiego i ujęć wód, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne.
10. Zabronione jest stosowanie nawozów na gruntach rolnych w terminach innych niż wskazane w tabeli 2.

Tabela 2. Terminy stosowania nawozów azotowych naturalnych i mineralnych.

Materiały:

Załącznik nr 2 do Programu – Wykaz gmin, na terenie których nawozy azotowe mineralne oraz nawozy naturalne płynne można stosować na gruntach ornych w okresie od dnia 1 marca do dnia 15 października

Załącznik nr 3 do Programu – Wykaz gmin, na terenie których nawozy azotowe mineralne oraz nawozy naturalne płynne można stosować na gruntach ornych w okresie od dnia 1 marca do dnia 25 października

Zezwala się na stosowanie nawożenia naturalnego do 30 listopada:

1. W przypadku gdy występują niekorzystne warunki pogodowe np. nadmierne uwilgotnienie gleby lub wystąpienie suszy. Producent rolny w takiej sytuacji powinien samodzielnie ocenić panujące warunki pogodowe, możliwość jesiennego zbioru i zastosowania nawożenia.
   1. Rolnicy, którzy zakładają uprawę jesienią po późno zbieranych przedplonach, buraku cukrowym, kukurydzy lub późnych warzywach. Dla zakładanych upraw dopuszczalna dawka azotu w wieloskładnikowych nawozach nie może przekroczyć 30 kg N/ha. Termin zbioru, datę stosowania nawozu, zastosowane nawozy i ich dawkę oraz termin siewu jesiennej uprawy należy szczegółowo udokumentować.

Przechowywanie nawozów naturalnych

• Nawozy naturalne stałe i płynne powinno się przechowywać w bezpieczny sposób, zapobiegając przedostaniu się do gruntu i wód. Stosowane zbiorniki na nawozy muszą mieć pojemność, która pozwoli na ich przechowywanie na okres 6 miesięcy. Powierzchnia do przechowywania nawozów stałych powinna umożliwić ich magazynowanie przez okres 5 miesięcy.
• Jeżeli zwierzęta gospodarskie utrzymywane są na głębokiej ściółce wówczas obornik może być przechowywany w budynku inwentarskim o nieprzepuszczalnym podłożu.
• Na podstawie obrotu stada zwierząt gospodarskich, przelotowości, stanów średniorocznych i DJP oblicza się pojemności zbiorników lub powierzchnie  miejsc do przechowywania azotów, zgodnie z załącznikami nr 4 i nr 5 od Programu azotanowego.
• Obornik bezpośrednio na gruntach rolnych można przechowywać, jednak nie dłużej niż 6 miesięcy od dnia utworzenia pryzmy, należy jednak pamiętać:

– pryzmę szykujemy poza zagłębieniami terenu, na możliwie płaskim terenie, w miejscu niepiaszczystym i niepodmokłym, w odległości większej niż 25 m od linii brzegu wód powierzchniowych, pasa morskiego i ujęć wód, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów ustawy – Prawo wodne;

– na mapie lub szkicu działki zaznacza się lokalizację pryzmy oraz datę złożenia obornika w danym roku, które przechowuje się przez okres 3 lat od dnia zakończenia przechowywania obornika;

-po upływie 3 lat od dnia zakończenia wcześniejszego składowania obornika można w tym samym miejscu ponownie przechowywać obornik na pryzmie.

Materiały:

Załącznik nr 1 do Programu – Współczynniki przeliczeniowe sztuk rzeczywistych zwierząt gospodarskich na DJP

Załącznik nr 4 do Programu – Sposób sporządzania obrotu stada, obliczania sztuk przelotowych zwierząt gospodarskich i stanu średniorocznego tych zwierząt

Załącznik nr 5 do Programu – Sposób obliczania wymaganej pojemności zbiorników oraz wymaganej powierzchni miejsc do przechowywania nawozów naturalnych

• Zabronione jest przechowywanie i umieszczanie:

– pomiotu ptasiego bezpośrednio na gruncie przez cały rok,

– bezpośrednio na gruncie kiszonek. Należy je przechowywać w silosach, rękawach foliowych, na płytach lub na podkładzie z folii, sieczki, słomy lub innego materiału, który pochłania odcieki oraz pod przykryciem foliowym;

– nawozów naturalnych oraz kiszonek w odległości mniejszej niż 25 m od linii brzegu wód powierzchniowych, pasa morskiego i ujęć wód, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów ustawy – Prawo wodne;

– klatek dla zwierząt futerkowych z ażurową podłogą bezpośrednio na gruncie. Klatki i baterie klatek należy zabezpieczyć przed przedostaniem się odcieku do wód i gruntu;

Plan nawożenia azotem

Tabela 3. Plan nawożenia azotem w poszczególnych grupach gospodarstw.

1. Roczna dawka nawozów naturalnych wykorzystywanych rolniczo to maksymalnie 170 kg N w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych.
2. Podmiot, który jest zobowiązany do opracowania planu nawożenia azotem, stosuje nawozy w dawkach nieprzekraczających dawek określonych w planie.
3. Gospodarstwo powinno przechowywać plan nawożenia azotem przez 3 lata od dnia zakończenia stosowania nawozów odrębnie dla każdej działki na podstawie tego planu.
4. Podmioty nabywające nawóz naturalny lub produkt pofermentacyjny od podmiotu importującego nawóz naturalny lub produkt pofermentacyjny lub od tzw. podmiotu wielkotowarowego, który prowadzi chów lub hodowlę drobiu powyżej 40000 stanowisk lub chów lub hodowlę świń powyżej 2000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior, powinny posiadać plan nawożenia azotem sporządzony co najmniej z uwzględnieniem sposobu obliczania dawki nawozów azotowych według uproszczonego bilansu azotu określonego w załączniku nr 8 do Programu azotanowego.
5. Jeśli rolnik przekazuje nawozy naturalne ma obowiązek obliczenia ich ilości wytwarzanych w gospodarstwie rolnym i przeznaczonych do przekazania oraz ilości azotu w tych nawozach.
6. Mieszanie i wspólne przechowywanie odchodów zwierząt futerkowych, mięsożernych z odpadami pochodzącymi z przygotowania paszy dla tych zwierząt jest zabronione.
7. Umowy zbytu czy nabycia nawozów oraz dokumentację z tym związaną należy przechowywać przez okres 3 lat.

Kontrole w gospodarstwach rolnych.

Zgodnie z ustawą Prawo wodne kontrola stosowania Programu działań mających na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu przez podmioty prowadzące produkcję rolną jest wykonywana przez właściwe organy Inspekcji Ochrony Środowiska. , wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska., które mają możliwość wydawania decyzji nakazujących usunięcie w określonym terminie stwierdzonych nieprawidłowości lub ustalania obowiązku uiszczenia opłaty za naruszenie zapisów programu azotanowego.

Stawki opłat za naruszanie zasad programu azotanowego.

Maksymalne stawki opłat za naruszenie programu azotanowego są aktualizowane co roku i ogłaszane w Monitorze Polskim. Stawki obowiązujące w 2023 r. wynoszą:

• 2304,21 zł za stosowanie nawozów niezgodnie z przepisami lub opracowanym planem nawożenia azotem.
• 3456,33 zł za przechowywanie nawozów naturalnych niezgodnie z przepisami.
• 576,05 zł za prowadzenie dokumentacji realizacji „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” niezgodnie z przepisami albo za jej brak,
• 576,05 zł za brak planu nawożenia azotem.

Opracowane na podstawie : Obowiązki rolnika wynikające z „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”.

Gospodarka nawozowa a ochrona wód

https://www.fdpa.org.pl/gospodarka-nawozowa-a-ochrona-wod-v1

źródło: Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa

Izabela Grzana