W dniu 11 grudnia 2023 r. w Złocienieckim Centrum Kultury odbyło się spotkanie zorganizowane przez Lokalne Partnerstwo ds. Wody Powiatu Drawskiego
oraz Zarząd Oddziału Stowarzyszenia Inżynierów Techników Leśnictwa i Drzewnictwa w Szczecinku. Wydarzenie odbyło się pod patronatem Starosty Drawskiego,
a współorganizatorami było Nadleśnictwo Złocieniec i Nadleśnictwo Drawsko.
Spotkanie poświęcone było skutkom zmian klimatycznych w postaci obniżania się poziomu wody w Drawie i jeziorach Pojezierza Drawskiego. Na zaproszenie
do udziału w spotkaniu odpowiedziało wielu zainteresowanych, a wśród nich obecni byli m.in. przedstawiciele władz Powiatu Drawskiego, starosta, wicestarosta, Przewodnicząca Rady Powiatu, przedstawiciele okolicznych gmin: burmistrzowie i wójtowie; przedstawiciel RDLP w Szczecinku, Nadleśnictwa Złocieniec, Drawsko Pomorskie, Kalisz Pomorski, Mirosławiec, Świerczyna i Czaplinek; przedstawiciele ZODR w Barzkowicach, przedstawiciele Zarządu Zlewni w Pile
i podległych Nadzorów Wodnych; rolnicy, przedsiębiorcy, nauczyciele i młodzież z okolicznych szkół, mieszkańcy i przedstawiciele stowarzyszeń i organizacji społecznych.
Podczas panelu dyskusyjnego moderowanego przez Emilię Ślimko i dr Macieja Antkowiaka ze Stowarzyszenia „Osada Możliwości” wzięli udział:
- prof. dr hab. Robert Czerniawski, hydrobiolog i ekolog wód płynących, kierownik Katedry Hydrobiologii, Instytut Biologii Uniwersytet Szczeciński;
- dr Tomasz Krepski, ekolog wód płynących, badacz stanu ekologicznego i biologicznego dorzecza Drawy, adiunkt w Katedrze Hydrobiologii Uniwersytetu Szczecińskiego;
- Artur Furdyna, hydrobiolog, prezes Towarzystwa Przyjaciół Rzek Iny i Gowienicy, koordynator terenowy projektu LifeDrawaPL zrealizowanego w dorzeczu Drawy;
- Maciej Humiczewski, hydrotechnik, hydrolog, dyrektor generalny Komes Water, koordynator wielu proekologicznych rozwiązań na rzecz poprawy stanu hydrologicznego i ekologicznego wód płynących.
Panel dyskusyjny składał się z dwóch części. Pierwsza z nich poświęcona była wystąpieniom ekspertów, którzy przybliżyli uczestnikom takie zagadnienia
jak wyniki projektu „Opracowanie strategii gospodarowania wędrownymi rybami łososiowatymi w odrestaurowanej rzece ze wskazaniem sposobu ich ochrony. Przykład rzeki Drawy” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Rybactwo i Morze 2014-2020.
W wyniku realizacji ww. projektu powstała publikacja pt. „Zagrożenia ichtiofauny w dorzeczu Drawy – stan realizacji projektu LIVEDrawa.PL” opracowana przez grono specjalistów z Katedry Hydrobiologii Uniwersytetu Szczecińskiego oraz Komes Water. W swoim wystąpieniu prof. R. Czerniawski przedstawił również problem „Czy istnieje kompromis w ochronie przyrody?”, na który odpowiedział wyczerpująco i jednoznacznie. Uczestnicy panelu dowiedzieli się także
o czynnikach fizykochemicznych niezbędnych dla życia ryb łososiowatych, które są wskaźnikiem biologicznym charakteryzującym wody o wysokiej jakości.
Prof. Czerniawski mówił także o sile samooczyszczania się natury oraz zagrożeniach w odniesieniu do turystyki, które wystąpiły w efekcie udrożnienia Drawy. Nadmiernie zmeliorowane odcinki rzeki przyczyniają się do obniżenia poziomu wody. Przytaczał dobre przykłady w postaci małej retencji realizowanej
w lasach. Jako niekorzystne działanie, które przyczynia się do zanieczyszczenia rzeki, do nadmiernego gromadzenia się trofii związków pokarmowych podał budowanie zastawki na rzece. Budowla ta powoduje spowolnienie pędu wody i zagęszczenie materii organicznej, którą wykorzystają glony i powstaje gwałtowny zakwit. Magazynem zlewni jest cała powierzchnia wokół rzeki, dlatego wodę powinniśmy retencjonować w gruncie, a nie w rzece.
Na zakończenie swojej prezentacji prof. Czerniawski zadał pytanie „Czy w stosunku do przyrody można kierować się przekonaniami, gustami, względami historycznymi, dziedzictwem narodowym?”. Przedstawił swoje stanowisko, w którym mówił o konieczności zmian systemowych w gospodarowaniu wodami,
o zabezpieczeniu w pierwszej kolejności zasobów wodnych, a dopiero później wody dla ludzi. Przekonywał, że pora zacząć dopłacać rolnikom za okresowe utrzymywanie zalewanych łąk czy zamykanie rowów melioracyjnych, zamiast wyrównywać straty z powodu zalanych terenów pastwiskowych.
Kolejnym prelegentem był Maciej Humiczewski, hydrotechnik, hydrolog, dyrektor generalny Komes Water, który przedstawił średnie stany wody oraz średnią przepływów rzeki Drawy w przeciągu ostatnich 40 lat. Wskazywał na bardzo duże skoki tych średnich w okresach niedoborów wody oraz brak stabilnego dopływu wody w ostatnim okresie, który wpływa na okresowe znaczne obniżenie poziomu wody w rzece, jak również w jeziorach Pojezierza Drawskiego. Podkreślił jak ważne jest uzupełnianie stanu wody w rzekach po zimie, a które w ostatnim czasie znacznie się obniżyło z powodu ocieplenia klimatu i braku śniegu. Zasilanie rzek i jezior odbywa się dwutorowo, a mianowicie dzięki spływowi powierzchniowemu oraz z wód gruntowych/ podziemnych.
Niekontrolowane pobory ze studni głębinowych, które uszczuplają zapasy wód podziemnych oraz stałe uszczelnianie zlewni powoduje destabilizację zasilania rzek i jezior. Uszczelnianie zlewni powoduje przyspieszenie spływu powierzchniowego i odpływ wody opadowej. Według przedstawionych danych woda
z dachów aż w 95% odpływa z miejsca opadu, podobnie z dróg i innych powierzchni uszczelnionych 80%-90%, natomiast wodę na miejscu zatrzymują powierzchnie półprzepuszczalne 30% i powierzchnie biologicznie czynne 10-20%. Jest to niezwykle istotne zwłaszcza w sytuacji pojawiających się deszczów nawalnych, kiedy ogromne ilości wody zamiast zostać zatrzymane w gruncie lub na łąkach spływają do rzek i powodują wystąpienie podtopień i powodzi.
Maciej Humiczewski przedstawił doświadczenie, w którym poprzez zwiększenie o 10% ilości wody w powierzchniach biologicznie czynnych (np. retencja w lasach czy zasypanie nieczynnych rowów melioracyjnych) udało się zatrzymać ponad 2500 m3 wody w gruncie. Kolejnym elementem w doświadczeniu było wymeandrowanie rzeki, czyli spowolnienie jej przepływu, a nawet miejscowe wylewanie, które spowodowało, że w gruncie pozostała jeszcze większa ilość wody, bo prawie 4500 m3. Czas dopływu kropli wody od opadu do zbiornika został wydłużony o 20%. Przykład ten pokazuje, że rozszczelnianie zlewni miejskiej
czy pozamiejskiej (lasy, tereny podmokłe, łąki i pola), gdzie woda powinna pozostać jak najdłużej to najlepsze rozwiązanie. Retencjonowanie wody powinno odbywać się na całej powierzchni zlewni, a nie tylko w rzekach. Powinniśmy dążyć do stabilnego dopływu wody w rzekach, aby poziom wody stwarzał dobre warunki do bytowania organizmów, łowienia ryb, rozwoju gospodarki żeglugowej, kajakarskiej, turystyki. Ważnym zadaniem w zakresie retencjonowania wody w dobie zmian klimatycznych jest spowolnienie jej odpływu. Retencja korytowa to nie piętrzenie wody przy pomocy zastawek, zapór czy jazów,
ale jak najbardziej naturalne sposoby spowolnienia nurtu poprzez wypłaszczenie dna czy zmeandrowanie rzeki przy pomocy narzutu kamiennego.
Po tej części można była zadawać pytania dotyczące prezentowanych prelekcji. Natomiast w drugiej części panelu zadawane pytania, stwierdzenia czy opinie zgłaszane były przez uczestników poprzez zabranie głosu w dyskusji, bądź poprzez zapisanie uwag na karteczkach, które odczytywane były przez moderatorów.
W tej części spotkania głos zabrał Stanisław Baliński, Przewodniczący Rady Lokalnego Partnerstwa ds. Wody Powiatu Drawskiego (LPW), który w krótkim wystąpieniu przedstawił idę powstania i funkcjonowania LPW oraz problemy związane z niedoborami wody w Drawie i okolicznych jeziorach z jakimi borykają się mieszkańcy Pojezierza Drawskiego. Zainteresowani mogli podczas spotkania dowiedzieć się czym zajmuje się LPW i jak przystąpić do partnerstwa.
W drugiej część panelu dyskusje były tak interesujące, że spotkanie przedłużyło się ponad zaplanowane ramy czasowe, a na pytania, na które zabrakło czasu odpowiedź zostanie udzielona na DSI, czyli drawskich stronach internetowych.
W trakcie wydarzenia wypracowano list otwarty skierowany do: Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie
w Bydgoszczy, Rady Powiatu Drawskiego wraz Radami Gmin w Drawsku Pomorskim, Kaliszu Pomorskim, Złocieńcu, Czaplinku i Wierzchowie
oraz do Zachodniopomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach.
Relację ze spotkania pt. „Co z poziomem wody naszych rzek i jezior?” można znaleźć pod linkiem:
Opracowanie: Izabela Świgoń, koordynator LPW, ZODR w Barzkowicach
