Każdy z nas wielokrotnie słyszał słynne, tytułowe, powiedzenie – jesteś tym, co jesz. Ma ono wielu zwolenników, ale i przeciwników. Czy należymy do pierwszej czy drugiej grupy – wszyscy jednak zdajemy sobie sprawę, że jakość pożywienia ma dla naszego zdrowia i samopoczucia wielkie znaczenie.
Słynne słowa, w trochę innej formie – wypowiedział uważany za pierwszego przedstawiciela gastrozofii (filozofia jedzenia, dobrej żywności), XIX-wieczny niemiecki filozof Ludwik Feuerbach. Uważał, że to, co robimy, jak działamy i myślimy, ma ścisły związek z naszym pożywieniem. Dziś już wiemy na pewno, że miał rację.
Dzisiejsi konsumenci są coraz bardziej wymagający, stąd tak wielka popularność rolnictwa ekologicznego, zakupów bezpośrednio od producentów. Uczymy się czytać etykiety produktów, rozpoznawać oznakowanie żywności. I coraz częściej, dopiero po ich analizie – decydujemy się na zakup.
Zapewnienie jakości żywności jest od lat jednym z głównych priorytetów Wspólnej Polityki Rolnej, a uczestnictwo rolników i przetwórców w systemach jakości żywności wspierają mechanizmy Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFROW). W celu weryfikacji jakości i jej ochrony, tworzone są systemy wyróżniania jakości żywności. Co ważne – producenci mogą w oznakowaniu swoich produktów powoływać się na systemy jakości tylko wtedy, gdy w nich uczestniczą i legitymują się ważnymi dokumentami potwierdzającymi prawo do używania nazwy i logo danego systemu albo programu. Takim systemem unijnym jest system rejestracji i oznaczeń produktów regionalnych i tradycyjnych oraz rolnictwa ekologicznego. Dodatkowo, w poszczególnych krajach UE opracowane zostały systemy wewnętrzne, uwzględniające lokalną specyfikę i możliwości w zakresie wytwarzania żywności wysokiej jakości.
Systemy unijne
Wśród najważniejszych systemów jakości żywności znajdują się systemy unijne:
– Chroniona Nazwa Pochodzenia (ChNP),
– Chronione Oznaczenia Geograficzne (ChOG),
– Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (GTS),
– Rolnictwo ekologiczne.
Produkty opatrzone nazwami zarejestrowanymi w unijnym systemie Chronionych Nazw Pochodzenia i Chronionych Oznaczeń Geograficznych mogą być produkowane wyłącznie na określonych, w specyfikacjach produktów, obszarach geograficznych – przykładowo nazwa parmezan dotyczy tylko produktów wytwarzanych na określonym obszarze geograficznym Włoch, a nasz polski oscypek może być wytwarzany wyłącznie na obszarze kilku gmin w województwie śląskim i małopolskim.
CHRONIONA NAZWA POCHODZENIA
Oznacza nazwę produktu pochodzącego z określonego regionu, miejsca lub kraju. Jakość lub cechy charakterystyczne tego produktu są wynikiem oddziaływania środowiska geograficznego, na które składają się zarówno czynniki naturalne, jak i ludzkie. Wszystkie etapy produkcji danego wyrobu odbywają się na tym obszarze.
W tej chwili w Polsce zarejestrowanych jest 10 produktów: bryndza podhalańska, oscypek, redykołka, wiśnia nadwiślanka, podkarpacki miód spadziowy, karp zatorski, fasola wrzawska, miód z Sejneńszczyny/Łoździejszczyzny/Seinų/Lazdijų krašto medus (wniosek transgraniczny złożony wspólnie z Litwą), fasola „Piękny Jaś” z Doliny Dunajca/ fasola z Doliny Dunajca, miód spadziowy z Beskidu Wyspowego.
CHRONIONE OZNACZENIE GEOGRAFICZNE
Oznacza nazwę produktu pochodzącego z określonego regionu, miejsca lub kraju, którego jakość, renoma lub inne cechy charakterystyczne są wynikiem danego pochodzenia geograficznego. Co najmniej jeden z etapów produkcji danego wyrobu musi przebiegać na danym obszarze.
W tej chwili w Polsce zarejestrowanych jest 25 produktów: miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich, rogal świętomarciński, wielkopolski ser smażony, andruty kaliskie, truskawka kaszubska lub kaszëbskô malëna, fasola korczyńska, miód kurpiowski, kiełbasa lisiecka, suska sechlońska, obwarzanek krakowski, jabłka łąckie, śliwka szydłowska, chleb prądnicki, miód drahimski, jabłka grójeckie, kołocz śląski/kołacz śląski, ser koryciński swojski, jagnięcina podhalańska, cebularz lubelski, krupnioki śląskie, kiełbasa biała parzona wielkopolska, kiełbasa piaszczańska, czosnek galicyjski, podpiwek kujawski.
GWARANTOWANA TRADYCYJNA SPECJALNOŚĆ
Oznacza produkt, który posiada specyficzny charakter, odróżniający go od podobnych produktów należących do tej samej kategorii oraz udokumentowaną, co najmniej 30-letnią tradycję i historię jego wytwarzania. Musi być wytwarzany zgodnie z tradycyjną metodą produkcji oraz przy użyciu tradycyjnych surowców. Nazwa produktu powinna być sama w sobie oryginalna albo odnosić się do oryginalnych cech produktu.
W tej chwili w Polsce zarejestrowanych jest 25 produktów:, miody pitne – półtorak staropolski tradycyjny, dwójniak staropolski tradycyjny, trójniak staropolski tradycyjny i czwórniak staropolski tradycyjny, olej rydzowy tradycyjny, pierekaczewnik, kiełbasa jałowcowa staropolska, kiełbasa myśliwska staropolska, kabanosy staropolskie, kiełbasa krakowska sucha staropolska.
PRODUKTY EKOLOGICZNE
Produkty wyprodukowane zgodnie z wymogami rolnictwa ekologicznego, bez użycia nawozów azotowych (tylko nawożenie naturalne, np. obornik, kompost), środków ochrony roślin (tylko naturalne metody zwalczania chwastów i szkodników), bez GMO. Zasady produkcji ekologicznej dotyczą wszystkich etapów łańcucha dostaw, a więc produkcji na poziomie gospodarstw rolnych, przetwarzania, dystrybucji i handlu detalicznego. Każdy podmiot uczestniczący w tym łańcuchu musi przestrzegać przepisów i zasad z zakresu rolnictwa ekologicznego. Żywność przetworzoną można uznać za ekologiczną, jeżeli co najmniej 95% masy jej składników pochodzenia rolniczego stanowią składniki ekologiczne.
Każde państwo członkowskie UE wyznacza jednostki certyfikujące lub organy kontroli w celu inspekcji podmiotów w łańcuchu żywności. Producenci, dystrybutorzy i sprzedawcy produktów ekologicznych muszą zarejestrować się w lokalnej jednostce certyfikującej, zanim będą mogli sprzedawać żywność jako żywność ekologiczną.
Logo produkcji ekologicznej można stosować wyłącznie w odniesieniu do produktów, które zostały certyfikowane jako ekologiczne przez upoważnioną jednostkę certyfikującą lub organ kontroli.
Systemy krajowe
W Polsce obecnie istnieje również 5 uznanych przez ministerstwo rolnictwa krajowych systemów jakości:
– System „Jakość Tradycja” (JT),
– QMP (Quality Meat Program) – system jakości dla mięsa wołowego,
– PQS (Pork Quality System) – system jakości dla mięsa wieprzowego,
– QAFP (Quality Assurance for Food Products) System Gwarantowanej Jakości Żywności QAFP,
– Integrowana Produkcja (IP),
„Pożywienie zmienia się w krew, krew w serce i mózg, materię myśli i emocji. Pożywienie człowieka jest fundamentem kultury i uczuć. Jeśli chcecie, by lud był lepszy, miast prawić kazania o grzechu, dajcie mu lepiej jeść. Człowiek jest tym, co je”.
—Ludwig Feuerbach
Sylwia Lenard
ZACHODNIOPOMORSKI MAGAZYN ROLNICZY nr 177/luty 2023
