Nowoczesne systemy chowu wymagają zastosowania rozwiązań technologiczno-funkcjonalnych zapewniających:
- spełnienie standardów technologicznych, w tym zapewnienie dobrostanu (m.in. właściwy mikroklimat);
- zgodność z wymogami prawnymi polskimi i europejskimi;
- wysoką jakość surowca;
- minimalizację nakładów energetycznych oraz wykorzystanie OZE;
- możliwość zastosowania automatyzacji i robotyzacji.
Najbardziej znane rasy bydła mięsnego w Polsce:
1. HEREFORD
2. ABERDEN ANGUS
3. LIMOUSINE
4. CHAROLAISE
5. BLONDE D’AQUITAINE
6. PIEMONTESE
7.SALERS
8. SIMENTALER TYP MIĘSNY
9. RASY MNIEJ ZNANE np. Highland, Galloway. Belgijska Błękitna, Welsh Blak, Longhorn Brytyjski
HIGHLAND
SYSTEMY OPASANIA BYDŁA:
1. intensywny (tucz -cielęta do wagi 220-250 kg tj. 5-7 miesięcy życia lub 280-300 kg tj. 8 miesięcy życia; tucz -buhajki do wagi 450-500 kg tj. 10-12 miesięcy życia lub 500-600 kg tj. 14-18 miesięcy życia albo 700-800 kg tj.24-30 miesięcy życia).
2. połintensywny (tucz – buhajki do wagi 675 kg tj. 20-24 miesiące życia, wyselekcjonowane krowy w wieku 36 miesięcy i więcej)
3. ekstensywny (tucz -wolice i jałówki do wagi 500-600 kg tj 18-24 miesiące życia; krowy –36 miesięcy życia i więcej)
ZASADY TWORZENIA STADA BYDŁA MIĘSNEGO:
1. zakup materiału czystorasowego,
2. transplantacja tj. przenoszenie zarodków, (dawczyniami są czystorasowe krowy i jałówki wybranej rasy mięsnej, a biorczynie to krowy o niskiej wartości hodowlanej)
3. krzyżowanie wypierające – jest to powolniejsza i tańsza metoda
– podstawą jest stopniowe zwiększanie genotypu,
–regułą jest wybór tylko jednej ojcowskiej rasy mięsnej i kontynuacja w następnych pokoleniach poprzez krzyżowanie wypierające,
4. krzyżowanie towarowe – zanim utworzymy stado czystorasowe można poprawiać jakość wołowiny poprzez: krzyżowanie towarowe tj rasy krów mlecznych kryje się buhajami mięsnymi
ROZRÓD U BYDŁA MIĘSNEGO
Zalecenia:
- Powinna być porodówka,
- Najlepsze wycielenia są zimowo-wiosenne tj. styczeń maj, bo cielęta mogą korzystać z pastwiska,
- Najlepiej kryć jałówki i krowy w miesiącach kwiecień- sierpień,
- Ciąża trwa 275-290 dni,
- Okres miedzy ciążowy trwa 60-90 dni,
- Ruja po porodzie występuje po 35 dniach do 70 dni,
- Bydło zarodowe można inseminować, pozostałe najlepiej kryć naturalnie co ogranicza jałowość,
- Cielęta odsadzać od mamek w wieku 7 miesięcy,
- Buhaje użytkuje się – 3lata przy stadzie co najmniej 20 sztuk jałówek i krów.
UŻYTKOWANIE BUHAJA
Buhaje osiągają dojrzałość płciową:
– Rasy wcześnie dojrzewające (Hereford, Angus) w wieku 12-18 miesięcy,
– Rasy później dojrzewające (Charolaise, Simentaler) w wieku 18-24 miesiące,
Buhaje najwyższą wydajność reprodukcyjną osiągają od 2/3 roku życia do 7 roku życia, dlatego użytkuje się je od 2/3 roku do 7 roku życia, Buhaj winien kryć przez około 3 /4 lata stado liczące 25-30 sztuk. Samiec winien charakteryzować się: dobrą sprawnością ruchową, prawidłowo zbudowanymi i nie budzącymi żadnych wątpliwości narządami płciowymi, wysokim libido. Buhaje należy kupować do rozrodu tylko takie, które są wpisane do księgi głównej – ich potomstwo będzie mieć wysokie przyrosty i dobre umięśnienie oraz będzie dobrze wykorzystywać pasze
DOBROSTAN BYDŁA MIĘSNEGO
Dobrostan reguluje rozporządzenie MRiRW z dnia 2 września 2003 r. „W sprawie minimalnych warunków utrzymania poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich” (Dz.U.2003 nr.167 poz.1629). Najważniejsze uregulowania wynikające z tego rozporządzenia to:
-zwierzęta utrzymuje się:
a) w pomieszczeniach gospodarskich (powierzchnia pod dachem na 1 sztukę powinna wynosić: Jałówki – co najmniej 10 m kw.; Krowy z cielętami – 15 m kw.; Buhaje –20 m kw.
b) w systemie otwartym
„System otwarty” oznacza następujące warunki utrzymania bydła mięsnego:
1. ”W budynkach otwartych” – rozumie się przez to: zadaszenia, szopy i budynki, które nie mają ścian zamkniętych np. brak jest jednej lub kilku ścian. Zaleca się wówczas stosowanie zasłon i kurtyn – mogą to być kurtyny stale lub podnoszone.
2. „Budynki otwarte” dla bydła mięsnego powinny mieć dostęp do okólników lub powinny mieć obszerne wybiegi z łatwym dojazdem do podawania paszy.
3. Pod wiatą winno być sucho, a podłoże powinno być utwardzone.
4. Gromadzący się obornik usuwa się raz lub 2 razy do roku
5. Należy pamiętać o możliwości podzielenia stada na grupy np. krowy cielne, krowy z cielętami, sztuki opasowe.
6. Należy zapewnić zwierzętom możliwość ochrony przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, zwierzętami drapieżnymi oraz np. przed bezpańskimi psami
SYSTEM UTRZYMANIA BEZ BUDYNKÓW
Utrzymanie w lecie na pastwiskach:
– powierzchnia ogólna pastwiska powinna wynosić około 0,5 ha minimum na 1 krowę z cielęciem
Utrzymanie w zimie na pastwiskach:
– w zimie, o ile zapewni się schronienie w postaci tzw. „zasłon” przed wiatrem (szopy, zadaszenia) lub usytuuje się miejsca legowiskowe np. przy ścianie z zadrzewień w rozłogu pastwiska albo na skraju lasu w tzw. koplu, który jest wyścielony np. słomą
Należy przestrzegać następujących zasad:
1. Nie należy zmieniać raz ustalonego systemu utrzymania bydła mięsnego – nie można zamykać zwierząt w oborze od czasu do czasu i odwrotnie trzymać w systemie otwartym
2. Nad zwierzętami powinien być prowadzony dozór co najmniej raz dziennie.
DOBÓR MODELU PRODUKCYJNEGO I RAS W CHOWIE I HODOWLI BYDŁA MIĘSNEGO
Wybór odpowiedniego cyklu produkcyjnego związany jest z kryteriami biologicznymi
i ekonomicznymi.
Kryteria biologiczne to:
1. genotyp rasowy tj. optymalne wykorzystanie cech rasowych w dostosowaniu do miejscowych warunków środowiskowych oraz przyjętych technologii chowu i produkcji,
2. technologie żywienia i utrzymania bydła tj.
-chodzi głownie o zasobność w składniki pokarmowe użytków zielonych i ich plonowanie oraz jakość i ilość zgromadzonych pasz na okres zimy.
Kryteria ekonomiczne to głównie koszty związane z kosztami opasu.
W klasycznym modelu chowu bydła mięsnego jałówki przeznaczone na krowy mięsne należy kryć:
– w wieku 15 miesięcy- wówczas ocielenia następują w wieku 2 lat, a cały cykl produkcyjny trwa 3 lata -jest to model intensywny
– można również prowadzić produkcję żywca wołowego wybierając model ekstensywny. Cykl produkcyjny trwa tu 4 – lata
KATEGORIE BYDŁA RZEŹNEGO I SYSTEM ICH OZNAKOWANIA:
1.Kategoria –KA – zalicza się tu cielęta żywione mlekiem lub paszami mlekozastępczymi,
2.Kategoria – A – zalicza się tu buhajki niekastrowane poniżej 2 –lat,
3.Kategoria – B- zalicza się tu inne osobniki męskie nie kastrowane (buhaje),
4.Kategoria C- zalicza się tu buhajki kastrowane (wolce)
5.Kategoria D – zalicza się tu jałowice,
6.kategoria –E – zalicza się tu krowy.
KLASYFIKACJA TUSZ WEDŁUG SYSTEMU EUROP
Klasy jakościowe ustala się według umięśnienia lub otłuszczenia.
1. Klasy jakościowe tusz według umięśnienia oznaczono literami: E,U,R,O,P
Dodatkowo wyróżnia się klasę: S – super, A – do przerobu
2. Klasy tusz wg otłuszczenia oznaczone są literami od 1 do 5.
3. W klasyfikacji umięśnienia występuje najczęściej następująca (%) procentowa struktura klas:
S – dwupośladkowce,
E- 5%,
U-18% – dobrze umięśnione bydło mięsne i mieszańce,
R-40%- dobrze umięśnione bydło mięsne i mieszańce,
O –22%,
P-10%
A-10%
Najważniejsze założenia w nowoczesnym chowie bydła mięsnego:
· bydło mięsne rasy – LIMOUSINE,
· cielęta chodzą z mamkami do końca sezonu pastwiskowego- w zależności od terminu wycielenia,
· po odsadzeniu uzyskują różne wagi,
· koniec sezonu pastwiskowego 31 X (pastwisko dobrej jakości),
· waga urodzonych cieląt – 40 kg.
Zapotrzebowanie paszowe dla krowy mamki:
W okresie zimy:
Dni żywienia – 215:
24 kg kiszonki z traw x 215 dni =5160 kg
2,0 kg siana łąkowego x 215 dni = 430 kg
1,2 kg śruty zbożowej x 215 dni = 258 kg
0,5 kg śruty poekstrakcyjnej rzepakowej
x 215 dni = 107,5 kg
W okresie lata:
Dni żywienia – 150 (zakłada się, ze przeżuwacz zjada 10% zielonki w odniesieniu do ciężaru swego ciała)
zielonka 55 kg x 150 dni = 8250 kg
słoma paszowa 5 kg x 150 dni = 750 kg
Koszty opasu:
1. Do kosztu odchowu odsadka powinny być dodane koszty utrzymania mamki
2. Dopóki ciele pije mleko matki wystarczy w pierwszych dniach ziarno zbóż
3. W późniejszych dniach, gdy zacznie pracować żwacz podajemy śrutę zbożową
4. Po odsadzeniu cieląt – do żywienia należy włączyć pasze wysokobiałkowe – np. poekstrakcyjną śrutę rzepakową
5. Po odsadzeniu opasamy do wagi 550 kg systemem alkierzowym
6. Żywienie sianokiszonką o zawartości s.m 30%
7. Przyrost wagi po odsadzeniu – 0,850 kg dziennie
