1. Jakie zwierzęta mogą podlegać ubojowi na użytek własny w gospodarstwie?
Ubojowi na terenie gospodarstwa w celu produkcji mięsa na użytek własny poddaje się cielęta w wieku do dwunastego miesiąca życia, świnie, owce i kozy, drób, zajęczaki oraz zwierzęta dzikie utrzymywane w warunkach fermowych (np. jelenie, daniele). Zwierzęta muszą być zdrowe i nie mogą pochodzić z gospodarstwa lub obszaru podlegającego ograniczeniom, nakazom lub zakazom, mającym zastosowanie do danych zwierząt ze względu na chorobę zakaźną zwierząt. Jednakże, po spełnieniu dodatkowych wymagań możliwy jest ubój świń z obszarów objętych restrykcjami w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń (ASF).
Dopuszcza się ubój na terenie gospodarstwa zwierząt zdrowych, które uległy wypadkowi, w wyniku którego jest konieczny jak najszybszy ubój tych zwierząt ze względu na ich dobrostan. Jeśli zwierzęta były leczone ubój jest możliwy po upływie okresu karencji określonego dla użytego produktu leczniczego weterynaryjnego lub produktu leczniczego.
Zwierzęta, których dotyczy obowiązek identyfikacji i rejestracji, ubijane na użytek własny muszą być prawidłowo zidentyfikowane. Ubój zwierząt w celu produkcji mięsa na użytek własny, w przypadku gdy dokonywany jest na terenie gospodarstwa, może być przeprowadzony w gospodarstwie : – w którym te zwierzęta są utrzymywane lub, – w innym gospodarstwie, które zostało zarejestrowane przez Inspekcję Weterynaryjną do celu usługowego uboju zwierząt na użytek własny (jednak należy pamiętać, że pozyskane w takim gospodarstwie mięso musi zostać przekazane posiadaczowi ubitego zwierzęcia) Należy podkreślić, że w każdym przypadku mięso pochodzące z takiego uboju musi być przeznaczone na własne domowe potrzeby i nie może być sprzedawane.
2. Czy, kiedy i kogo należy informować o uboju zwierząt na użytek własny?
Dokonując uboju zwierząt na terenie gospodarstwa w celu produkcji mięsa na użytek własny należy poinformować powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na miejsce przeprowadzenia uboju, o zamiarze uboju (z wyjątkiem drobiu i zajęczaków), na co najmniej 48 godzin przed dokonaniem uboju zwierząt.
W przypadku uboju na terenie gospodarstwa zwierząt zdrowych, które uległy wypadkowi, w wyniku którego jest konieczny jak najszybszy ubój tych zwierząt ze względu na ich dobrostan, należy dokonać niezwłocznie zgłoszenia do Powiatowego Lekarza Weterynarii właściwego ze względu na miejsce przeprowadzenia uboju, ale nie później niż po upływie 48 godzin do przeprowadzenia uboju.
Informacje są przekazywane przez:
– posiadacza zwierząt – jeżeli ubój ma być dokonany na terenie gospodarstwa, w którym zwierzęta były utrzymywane,
– podmiot prowadzący gospodarstwo – jeżeli ubój ma być dokonany w gospodarstwie innym niż gospodarstwo, w którym zwierzęta były utrzymywane.
Przykładowy wniosek o zamiarze uboju w celu pozyskania mięsa na użytek własny, zawierający wszystkie wymaganie informacje, znajduje się na stronie Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Stargardzie oraz jest dostępny w siedzibie Inspektoratu.
Dodatkowo w przypadku uboju bydła do dwunastego miesiąca życia, owiec lub kóz w wieku owiec lub kóz w wieku powyżej 12 miesięcy lub owiec lub kóz, które mają stały siekacz wyrżnięty z dziąsła ww. informacja o zamiarze uboju przekazywana jest w formie pisemnego powiadomienia zawierającego wypełnione
w przypadku owiec i kóz dodatkowe oświadczenie o zagospodarowaniu na własny koszt materiału szczególnego ryzyka.
Ubój na użytek własny bydła, owiec, kóz, świń podlega także obowiązkowi zgłoszenia do kierownika biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Oznacza to, iż rolnik będący posiadaczem zwierząt lub ww. podmiot prowadzący gospodarstwo będzie miał obowiązek: – zgłoszenia uboju zwierząt do kierownika biura powiatowego ARiMR za pomocą formularza albo elektronicznie przez Portal IRZplus, w terminie 7 dni lub 2 dni od daty zdarzenia w przypadku świń utrzymywanych na obszarze podlegającym ograniczeniom zgodnie z przepisami o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, np. z uwagi na występowanie afrykańskiego pomoru świń, – zniszczenia kolczyka lub duplikatu kolczyka (bydło, świnie) oraz kolczyka lub duplikatu kolczyka zawierającego elektroniczny identyfikator (owce, kozy), – zwrotu paszportu lub duplikatu paszportu (bydło) do kierownika biura powiatowego ARiMR
3. Badanie mięsa świń/nutrii/dzików na włośnie:
W przypadku uboju świń/nutrii lub odstrzelenia w przypadku dzików mięso poddaje się badaniu na obecność włośni. Próbki do badań:
a) pobiera urzędowy lekarz weterynarii, w przypadku, gdy mięso podlega badaniu poubojowemu,
b) pobiera i dostarcza do urzędowego laboratorium posiadacz mięsa – w przypadku uboju zwierząt na terenie gospodarstwa, w którym zwierzęta były utrzymywane, jeśli mięso nie jest poddawane badaniu poubojowemu;
c) pobiera i dostarcza do urzędowego lekarza weterynarii podmiot prowadzący gospodarstwo, w którym dokonywany jest ubój w przypadku uboju zwierząt pochodzących z innych gospodarstw w celu produkcji mięsa, jeśli mięso nie jest poddawane badaniu poubojowemu.
Mięso świń poddanych ubojowi nie może być spożyte ani przetworzone przed uzyskaniem zaświadczenia o przeprowadzeniu badania poubojowego mięsa albo o przeprowadzeniu badania próbek mięsa na obecność włośni.
4. Jakie kwalifikacje musi posiadać osoba dokonująca uboju zwierząt?
W przypadku uboju na użytek własny musi to być osoba, która posiada odpowiedni poziom kwalifikacji, aby wykonywać te czynności, nie powodując u zwierząt jakiegokolwiek niepotrzebnego bólu, niepokoju lub cierpienia. Wystarczające jest odbycie bezpłatnego szkolenia w tym zakresie, organizowanego przez powiatowego lekarza weterynarii, potwierdzone zaświadczeniem, bez obowiązku odbywania praktyki w rzeźni.
5. Jakie są wymagania dla gospodarstw, w których dokonywany jest ubój zwierząt pochodzących z innych gospodarstw w celu produkcji mięsa na użytek własny?
W przypadku gospodarstwa, w którym dokonywany jest ubój zwierząt pochodzących z innych gospodarstw w celu produkcji mięsa na użytek własny, należy
w terminie co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności złożyć do powiatowego lekarza weterynarii w formie pisemnej wniosek o wpis do rejestru. W gospodarstwie, w którym dokonywany jest ubój zwierząt pochodzących z innych gospodarstw w celu produkcji mięsa na użytek własny, powinno być wyznaczone miejsce lub pomieszczenie przeznaczone do: 1) ogłuszania, wykrwawiania i wytrzewiania zwierząt, które musi: a) być utrzymywane w czystości
i zachowane w dobrym stanie; b) zapewniać odpowiednią przestrzeń roboczą pozwalającą na przeprowadzanie wszelkich działań w sposób zapobiegający zanieczyszczeniu mięsa; c) mieć dostęp do bieżącej wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. d) być odizolowane od pomieszczeń, w których utrzymywane są zwierzęta. 2) przechowywania ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego (uppz): a) odpowiednio zabezpieczone przed dostępem osób postronnych oraz zwierząt; b) gwarantujące, że jakość mikrobiologiczna uppz nie ulegnie pogorszeniu; c) uppz muszą być przechowywane w pojemnikach oznaczonych
w sposób trwały, które każdorazowo po opróżnieniu poddaje się myciu, czyszczeniu i odkażaniu. Podmiot prowadzący gospodarstwo, w którym dokonywany jest ubój na użytek własny zwierząt pochodzących z innych gospodarstw, musi zapewnić ubój zwierząt niezwłocznie po ich przybyciu do gospodarstwa
w warunkach zapobiegających zanieczyszczeniu mięsa.
Podmiot prowadzący gospodarstwo, w którym dokonywany jest ubój zwierząt pochodzących z innych gospodarstw w celu produkcji mięsa prowadzi ewidencję przeprowadzonych w gospodarstwie ubojów. Dokumentacja przechowywana przez okres trzech lat od daty dokonania uboju danego zwierzęcia.
Ewidencja składa się z kolejno ponumerowanych stron zawierających:
1) imię i nazwisko, miejsce zamieszkania oraz adres posiadacza zwierząt poddanych ubojowi;
2) adres gospodarstwa, z którego pochodziły zwierzęta, jeżeli jest inny niż adres posiadacza zwierzęcia;
3) liczbę zwierząt poddanych ubojowi;
4) numery identyfikacyjne zwierząt poddanych ubojowi, jeżeli z przepisów o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt wynika obowiązek oznakowania zwierzęcia;
5) datę uboju;
6) imię i nazwisko, adres oraz podpis osoby uprawnionej do przeprowadzenia uboju;
7) podpis posiadacza zwierzęcia.
Podmiot prowadzący gospodarstwo jest zobowiązany prowadzić księgę rejestracji dla bydła, owiec i kóz zgodnie z obowiązującym wzorem, odrębnie dla każdego stada i poszczególnych gatunków zwierząt w formie książkowej lub elektronicznej. Podmioty, które dokonują zgłoszeń wyłącznie za pośrednictwem Portalu IRZplus zwolnione są z prowadzenia księgi rejestracji w formie papierowej – przyjmuje się, że w takim przypadku księga prowadzona jest w formie elektronicznej. Dane zwierzęcia, zawarte w księdze rejestracji przechowuje się przez okres 3 lat od dnia utraty posiadania zwierzęcia. Gospodarstwo przechowuje dokumenty przewozowe owiec i kóz przez okres 3 lat od daty przewozu, jeżeli przewóz miał miejsce. W przypadku uboju świń dodatkowo prowadzona dokumentacja musi obejmować: – zaświadczenie o przeprowadzeniu badania poubojowego mięsa albo – zaświadczenie o przeprowadzeniu badania próbek mięsa na obecność włośni albo – decyzję administracyjną w sprawie uznania mięsa za niezdatne do spożycia przez ludzi, jeżeli była wydana.
6. Jakie są podstawowe przepisy regulujące ubój na użytek własny oraz jakie inne przepisy należy brać pod uwagę przy uboju na użytek własny?
1) Ustawa z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2020 r., poz. 1753, z późn. zm.).
2) Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 października 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny (Dz.U. 2021 poz. 2059)
3) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 sierpnia 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny (Dz.U. 2022 poz. 1896)
4) W przypadku uboju świń w gospodarstwach podlegających ograniczeniom, nakazom lub zakazom, wydanym w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń, świnie muszą być utrzymywane w tym gospodarstwie co najmniej przez 30 dni przed ubojem, zostać poddane badaniu przedubojowemu, a mięso pozyskane z tych świń musi zostać poddane badaniu poubojowemu. Przy przeprowadzaniu badania przedubojowego świń lub badania poubojowego mięsa
z tych świń urzędowy lekarz weterynarii pobiera próbki do badań laboratoryjnych w kierunku afrykańskiego pomoru świń (w przypadku obszaru zagrożenia – obowiązkowo, w przypadku obszaru objętego ograniczeniami oraz obszaru ochronnego – jeżeli istnieje podejrzenie wystąpienia afrykańskiego pomoru świń).
5) W przypadku uboju świń mięso poddaje się badaniu na obecność włośni. Próbki do badań: a) pobiera urzędowy lekarz weterynarii, w przypadku gdy mięso podlega badaniu poubojowemu, b) pobiera i dostarcza do urzędowego laboratorium posiadacz mięsa – w przypadku uboju zwierząt na terenie gospodarstwa, w którym zwierzęta były utrzymywane, jeśli mięso nie jest poddawane badaniu poubojowemu; c) pobiera i dostarcza do urzędowego lekarza weterynarii podmiot prowadzący gospodarstwo, w którym dokonywany jest ubój w przypadku uboju zwierząt pochodzących z innych gospodarstw w celu produkcji mięsa, jeśli mięso nie jest poddawane badaniu poubojowemu. Mięso świń poddanych ubojowi nie może być spożyte ani przetworzone przed uzyskaniem zaświadczenia o przeprowadzeniu badania poubojowego mięsa albo o przeprowadzeniu badania próbek mięsa na obecność włośni.
6) Powiatowy lekarz weterynarii właściwy terytorialnie ze względu na lokalizację gospodarstwa, w którym ma mieć miejsce ubój podaje do publicznej wiadomości nazwiska urzędowych lekarzy weterynarii, ich siedziby oraz obszar działania wyznaczonych do wykonywania czynności związanych z nadzorem nad pozyskaniem mięsa na własny użytek.
7) Przepisy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, które obejmują zwalczanie chorób zakaźnych oraz zapobieganie ich rozprzestrzenianiu (w szczególności w odniesieniu do chorób takich jak afrykański pomór świń w przypadku świń czy grypa ptaków w przypadku drobiu);
8) Przepisy o ochronie zwierząt (dobrostan, w tym dobrostan w transporcie i przy uboju) ;
9) Przepisy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt – w przypadku bydła, owiec, kóz i świń konieczne jest zgłoszenie przemieszczenia w celu uboju oraz zgłoszenie uboju na terenie gospodarstwa, które należy złożyć w biurze powiatowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa albo elektronicznie (za pośrednictwem portalu IRZplus). Posiadacz zwierzęcia oraz osoba dokonująca uboju musi złożyć zgłoszenie w terminie 7 dni od daty zaistnienia zdarzenia /
2 dni od daty zdarzenia w przypadku świń utrzymywanych na obszarze podlegającym ograniczeniom zgodnie z przepisami o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, np. z uwagi na występowanie afrykańskiego pomoru świń;
10) Przepisy o postępowaniu z ubocznymi produktami pochodzenia zwierzęcego (konieczność zabezpieczenia odpowiednich warunków gromadzenia
i przechowywania, w tym w odniesieniu do materiału szczególnego ryzyka1, zapewnienie zagospodarowania przez podmioty uprawnione, jeśli dotyczy).
