22 maja na całym świecie obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej(International Day for Biological Diversity).Różnorodność biologiczna ma ogromne znaczenie dla zrównoważonego rozwoju i zwalczania ubóstwa. Wpływa na poziom życia ludzi, na ilość i jakość pożywienia, dostarcza ludziom środków używanych w medycynie tradycyjnej i do produkcji leków współczesnych. Łączy się z tym wszystkim, co stanowi o jakości życia. Jeśli zostaną zniszczone źródła biologiczne to Milenijne Cele Rozwoju, ustanowione przez ONZ, nie zostaną osiągnięte.
Na ogromne znaczenie różnorodności biologicznej zwrócono uwagę podczas Światowego Szczytu Zrównoważonego Rozwoju w Johannesburgu, który odbył się w 2002 roku. Wtedy to podkreślono, że różnorodność biologiczna – wraz z wodą, energią, zdrowiem i rolnictwem – to dziedziny wokół których powinna skupić się działalność w celu poprawy sytuacji na świecie. Właśnie na tym szczycie nadano tak ogromne znaczenie różnorodności biologicznej. Nigdy wcześniej, na żadnym forum międzynarodowym nie poświęcono temu zagadnieniu tyle uwagi.
Różnorodność biologiczna to dziedzictwo ludzkości, które należy chronić. Trzeba zadbać o to by nie naruszać istniejących ekosystemów na ziemi. Należy zwiększyć świadomość o ogromnym znaczeniu różnorodności biologicznej dla świata, o zagrożeniach, które prowadzą do pogorszenia sytuacji i skutkach zachwiania równowagi różnorodności biologicznej. Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej służy temu celowi.
Przesłanie Sekretarza Generalnego ONZ z okazji Międzynarodowego Dnia Różnorodności Biologicznej 22 maja 2024 r. https://www.unic.un.org.pl/sg-na-temat-dni/%E2%80%8Bprzeslanie-sekretarza-generalnego-onz-z-okazji-miedzynarodowego-dnia-roznorodnosci-biologicznej-22-maja-2024-r/3566
Różnorodność biologiczna jest skomplikowaną siecią, która podtrzymuje wszystkie formy życia na Ziemi. Jednak rozpada się ono w zastraszającym tempie, a winę za to ponosi ludzkość. Zanieczyszczamy lądy, oceany i wody śródlądowe toksycznymi substancjami, niszczymy przyrodę i ekosystemy, a emisje gazów cieplarnianych zmieniają nasz klimat. Dewastacja bioróżnorodności szkodzi zrównoważonemu rozwojowi oraz tworzy niebezpieczną i niepewną przyszłość.
Globalne Ramy Różnorodności Biologicznej Kunming-Montreal wytyczają ścieżkę odwrócenia strat i przywrócenia różnorodności biologicznej przy jednoczesnym tworzeniu miejsc pracy, budowaniu większej odporności i stymulowaniu zrównoważonego rozwoju. Jednak przywództwo muszą objąć rządy. Jak przypomina nam tegoroczny Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej, wszyscy jesteśmy „częścią planu” i wszyscy mamy rolę do odegrania. Rdzenna ludność, biznes, instytucje finansowe, władze lokalne i regionalne, społeczeństwo obywatelskie, kobiety, młodzież i środowisko akademickie muszą współpracować, aby chronić i przywracać różnorodność biologiczną w sposób korzystny dla wszystkich.
W Dniu Różnorodności Biologicznej zobowiążmy się do bycia częścią większego planu. Podejmijmy działania, aby wprowadzić bioróżnorodność na ścieżkę odbudowy i zwiększmy nasze ambicje przygotowując się do COP16 w sprawie Konwencji o różnorodności biologicznej w październiku br., aby chronić planetę i stworzyć bardziej zrównoważoną przyszłość dla nas wszystkich.
Zachowanie różnorodności biologicznej to nie tylko wyzwanie dla rządów. To zadanie również dla organizacji międzynarodowych i poza-rządowych, sektora prywatnego, władz lokalnych i nas wszystkich. Należy zmienić destrukcyjny sposób postępowania. Należy przestać niszczyć środowisko naturalne.
W dniu bioróżnorodności razem z redakcją „Wodnych Spraw” przyglądamy się ekosystemom wodnym, ponieważ to woda pokrywa ponad 70 proc. powierzchni Ziemi, a ponadto jest domem dla nieskończonej liczby gatunków zwierząt i roślin.
Rafy koralowe – najbogatsze ekosystemy wodne
Środowiska morskie i oceaniczne są niezwykle bogate w bioróżnorodność, stanowiąc siedlisko dla około 50 proc. wszystkich gatunków na Ziemi. Rafy koralowe, nazywane tropikalnymi lasami deszczowymi morza, zajmują zaledwie 0,1 proc. powierzchni oceanu, ale stanowią dom dla około 25 proc. wszystkich morskich gatunków. Ta ogromna bioróżnorodność jest kluczowa dla równowagi ekologicznej oceanów, zapewniając schronienie, pożywienie i miejsca rozrodu dla wielu gatunków ryb, skorupiaków i mięczaków. Dla nas rafy koralowe chronią wybrzeża przed erozją, dostarczają pożywienia oraz przyciągają turystów, co przynosi korzyści ekonomiczne lokalnym społecznościom.
Fot. Francesco Ungaro
Bioróżnorodność morska jest poważnie zagrożona przez nadmierne połowy, zanieczyszczenia i zmiany klimatyczne. Przykłady zagrożonych gatunków to:
- Żółw karetta (Eretmochelys imbricata): ten tropikalny gatunek, głównie zamieszkujący rafy koralowe, stracił 80 proc. populacji w ciągu ostatniego stulecia z powodu polowań na mięso i muszle;
- Vaquita (Phocoena sinus): najbardziej zagrożony ssak morski (gatunek morświna), występujący w Zatoce Kalifornijskiej, z populacją zredukowaną do około 10 osobników z powodu przyłowów;
- Rekin młot (Sphyrna mokarran): zagrożony z powodu nadmiernych połów i utraty siedlisk;
- Foka monachijska (Monachus schauinslandi): rzadki gatunek występujący na Hawajach, zagrożony przez utratę siedlisk i przyłowów.
- Żółw zielony (Chelonia mydas): zagrożony z powodu utraty siedlisk, przyłówów oraz kłusownictwo
Fot. Keemkai Villadums
Ekosystemy rzek i jezior
Rzeki i jeziora są kluczowymi ekosystemami słodkowodnymi, stanowiącymi dom dla ponad 40 proc. znanych gatunków ryb i wielu innych form życia. Mimo że zajmują zaledwie 1 proc. powierzchni Ziemi, te ekosystemy wspierają 10 proc. wszystkich zwierząt i jedną trzecią kręgowców. Są to ekosystemy dynamiczne, ale silnie zagrożone przez działalność człowieka, w tym nadmierne wykorzystanie, degradację siedlisk, inwazje obcych gatunków, zmianę klimatu, budowę przegród na ciekach oraz odprowadzanie zanieczyszczeń.
W wielu miejscach na świecie bioróżnorodność rzek i jezior jest nie tylko wskaźnikiem zdrowia ekologicznego, ale także fundamentem funkcjonowania lokalnych społeczności, które zależą od tych ekosystemów w zakresie pożywienia, wody i rekreacji.
Ekosystemy wodne w Polsce–bioróżnorodne bogactwo
Bioróżnorodność polskich ekosystemów wodnych jest niezwykle bogata, obejmując zarówno ekosystemy słodkowodne, jak i te związane z Morzem Bałtyckim. Polska, z licznymi jeziorami, rzekami oraz dostępem do morza, odgrywa kluczową rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej w Europie.
Naturalność i unikalne cechy, zwłaszcza ekosystemów wodno-torfowiskowych w Polsce sprzyjają rozwojowi bogatej bioróżnorodności. Polska jest jednym z nielicznych krajów Europy, który może pochwalić się tak zróżnicowanym bogactwem gatunkowym. Na podstawie publikacji naukowych można wskazać, że w polskich wodach zidentyfikowano ponad 1,6 tys. gatunków sinic. Glony są reprezentowane przez około 10 tys. taksonów, natomiast mszaki i paprotniki związane z ekosystemami hydrogenicznymi obejmują niecałe 300 gatunków.
Jednokomórkowe pierwotniaki w polskich wodach obejmują 750 gatunków, podczas gdy tkankowce są reprezentowane przez prawie 4 tys. gatunków. Wśród bezkręgowców najliczniejszą grupę stanowią owady z ponad 1,6 tys. gatunków, a następnie pierwotniaki, wrotki, pajęczaki i skorupiaki.
Polskie ekosystemy wodne i błotne są szczególnie bogate w ptaki, których występuje około 150 gatunków, co stanowi największą grupę kręgowców w tych środowiskach. Najmniej liczną grupą są gady reprezentowane jedynie przez 2 gatunki. Znaczną różnorodność gatunkową wykazują również ryby z około 70 gatunkami ryb słodkowodnych.
Fot. Chris F.
Bioróżnorodność Bałtyku
Życie w Bałtyku jest znacznie uboższe niż w wodach pełnomorskich, takich jak Morze Północne. Liczba gatunków organizmów, zwłaszcza bentosowych, maleje w miarę przesuwania się od Kattegatu do zatok Fińskiej i Botnickiej, co jest związane z niższym zasoleniem wód Bałtyku.
Bałtyk, z zasoleniem wahającym się od 1 do 30 PSU, jest siedliskiem zarówno dla organizmów słodkowodnych, jak i morskich. Najliczniej występują gatunki morskie o dużej tolerancji na zmiany zasolenia, takie jak dorsz, śledź i krewetka. Gatunki słonawowodne, takie jak podwój wielki i niektóre kiełże, są mniej liczne. W przybrzeżnych wodach i wysłodzonych zatokach dominują gatunki słodkowodne, jak okoń i płoć.
Niskie zasolenie Bałtyku ogranicza życie wielu gatunkom morskim, w tym szkarłupniom i głowonogom, które są wrażliwe na zmiany zasolenia. Przystosowały się tu jedynie te rośliny i zwierzęta morskie, które mają duże zdolności adaptacyjne. Niektóre gatunki morskie w Bałtyku przystosowały się do życia w głębszych, bardziej zasolonych warstwach wody, unikając wysłodzonej powierzchni. Warto podkreślić, iż niskie zasolenie Bałtyku powoduje również, że niektóre zwierzęta osiągają mniejsze rozmiary niż ich odpowiedniki np. w Morzu Północnym.
Dlaczego tak ważne jest obchodzenie Dnia Różnorodności Biologicznej ?
Dzień Różnorodności Biologicznej ma na celu podkreślenie znaczenia ochrony ekosystemów, które są fundamentem życia na Ziemi. Zwiększenie świadomości o zagrożeniach, takich jak zmiana klimatu czy zanieczyszczenia, wspiera promowanie właściwego stosunku do zasobów przyrody. Ponadto działania na rzecz zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi są niezbędne dla zdrowia i dobrostanu. Umożliwia także koordynację międzynarodowych wysiłków na rzecz ochrony przyrody, wspierając globalne inicjatywy i polityki. Ponadto, jest okazją do społecznej edukacji na temat wartości biologicznej różnorodności i korzyści, jakie przynosi ona ekonomii i nam samym.
Autor wpisu: Izabela Świgoń, ZODR w Barzkowicach
Źródło: https://www.unic.un.org.pl; https://wodnesprawy.pl
