Działalność opiekuńcza może wpływać na sytuację ekonomiczną gospodarstwa i stanowić dodatkowe źródło dochodów. Jednocześnie rolnicy mogą podejmować działania na rzecz społeczności lokalnej oraz realizować chęć pomagania osobom znajdującym się w trudnej sytuacji.
KAROLINA KIEWLICZ, ZODR w Barzkowicach
Obszary wiejskie posiadają wielki potencjał i stwarzają możliwości kreowania usług społecznych dostosowanych do potrzeb mieszkańców. Starzenie się społeczeństwa stawia wiele wyzwań i powoduje podejmowanie inicjatyw zapewniających odpowiedni standard i jakość życia. Innowacyjną odpowiedzią do zachodzących zmian demograficznych w naszym kraju jest powstawanie i rozwój gospodarstw opiekuńczych.
Czym jest gospodarstwo opiekuńcze?
Gospodarstwa opiekuńcze to forma gospodarowania polegająca na łączeniu działalności rolniczej z opieką nad osobami potrzebującymi wsparcia. Cechą charakterystyczną tych gospodarstw jest wykorzystywanie potencjału gospodarstwa rolnego do prowadzenia zróżnicowanych działań o charakterze terapeutycznym, opiekuńczym i integracyjnym.
Kto może założyć gospodarstwo opiekuńcze?
Prowadzeniem gospodarstwa opiekuńczego zająć się może rolnik lub osoby, które są domownikami w gospodarstwach prowadzących działalność rolniczą. Zróżnicowany charakter świadczonych usług powoduje, że działalność opiekuńcza nie ogranicza się jedynie do dużych gospodarstw rolnych. Równie dobrze gospodarstwa opiekuńcze założyć mogą niewielkie gospodarstwa rodzinne.
Kto może korzystać z usług gospodarstwa opiekuńczego?
Grupą docelową są osoby, które z różnych powodów znajdują się tymczasowo lub stale w trudnej sytuacji życiowej:
– osoby w podeszłym wieku,
– osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności fizycznej i intelektualnej,
– osoby uzależnione,
– osoby zmagające się z wypaleniem zawodowym,
– osoby z demencją,
– osoby wykluczone społecznie, wymagające reintegracji (np. zwolnieni z zakładów karnych, długotrwałe pozostawanie bez pracy),
– dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych,
– tzw. trudna młodzież.
Podopiecznym zapewniane są różnorodne zajęcia pomocne w utrzymaniu sprawności, poprawiające samopoczucie i aktywizujące do udziału w życiu społecznym. Są to m.in. pomoc w drobnych pracach polowych i ogrodniczych, wspólne przetwórstwo płodów rolnych, kontakt ze zwierzętami, przygotowywanie potraw regionalnych, rękodzieło.
Formy organizacyjne gospodarstw opiekuńczych
Usługi świadczone w gospodarstwach opiekuńczych mogą mieć charakter opieki dziennej lub całodobowej. Prostsze, tańsze i bardziej realne są usługi opiekuńcze świadczone w formie opieki dziennej.
3 FORMY ORGANIZACYJNE GOSPODARSTW OPIEKUŃCZYCH
1. Dzienny Dom Pomocy – jest to jednostka organizacyjna pomocy społecznej dziennego pobytu, w której prowadzone mogą być miejsca całodobowe okresowego pobytu (ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej). Świadczona jest w nich pomoc na rzecz osób, które ze względu na wiek lub stan zdrowia mają problem w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Oferowane są tutaj usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne, aktywizująco-usprawniające oraz wspomagające. Podopieczni powinni mieć zapewnione posiłki oraz transport (do i z gospodarstwa).
2. Rodzinny Dom Pomocy – usługi świadczone są w formie opieki całodobowej dla nie mniej niż trzech, a nie więcej niż ośmiu osób wymagających wsparcia z powodu wieku lub niepełnosprawności (rodzaj i zakres świadczonych usług oraz wymogi lokalowe określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 maja 2012 r. w sprawie rodzinnych domów pomocy). Realizowane są tutaj usługi bytowe, usługi opiekuńcze, zajęcia terapeutyczne i zajęcia związane z organizacją czasu wolnego, wykorzystujące wiejski potencjał danego miejsca. Rodzinne domy pomocy mogą być prowadzone przez osobę fizyczną lub organizację pożytku publicznego. Do tego typu placówek podopieczni kierowani są w drodze decyzji administracyjnej wydawanej przez kierownika ośrodka pomocy społecznej. Dlatego prowadzenie rodzinnego domu pomocy wymaga współpracy z samorządem gminnym.
3. Placówki całodobowej opieki prowadzonej w ramach działalności gospodarczej (wymogi co do infrastruktury, standardy i zakres świadczonych usług określa ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, art. 67-69). Prowadzenie tego typu działalności wymaga zezwolenia wojewody właściwego ze względu na położenie placówki. Zakres usług świadczonych w placówce obejmuje usługi bytowe oraz opiekuńcze. Nie jest tutaj wymagana ścisła współpraca z samorządem. Placówki same poszukują kandydatów do przyjęcia.
Podejmując decyzję o prowadzeniu gospodarstwa opiekuńczego należy pamiętać, że jest to obszar działalności związany ze szczególną odpowiedzialnością za drugiego człowieka. Wiąże się to z wysoką jakością oferowanych usług, zapewnieniem bezpieczeństwa osobom objętym opieką, odpowiednim personelem, a także odpowiednio przygotowaną infrastrukturą. Stworzenie warunków umożliwiających uczestnictwo w pracach związanych z codziennym życiem w gospodarstwie mają nieoceniony wpływ na zdrowie, kondycję oraz samopoczucie. Zakres świadczonych usług zawsze powinien być dostosowany do stanu zdrowia oraz indywidualnych potrzeb i możliwości podopiecznych.
Gospodarstwa opiekuńcze oferują usługi odciążające członków rodzin pacjentów. Daje im to możliwość podejmowania pracy zawodowej, nauki i odpoczynku od codziennych obowiązków.
Formy prawne gospodarstw opiekuńczych
Gospodarstwa opiekuńcze może być prowadzone w formie działalności gospodarczej bądź w formie podmiotu ekonomii społecznej (stowarzyszenie, fundacja lub spółdzielnia socjalna). Prowadzenie gospodarstwa opiekuńczego w ramach działalności gospodarczej lub w ramach działalności statutowej organizacji pozarządowej daje możliwość skorzystania z gotowych wzorców działania i wymogów, jakie stawiane są jednostkom systemu pomocy społecznej.
Źródła finansowania
Zaletą korzystania z dostępnych form prowadzenia działalności opiekuńczej w ramach organizacji pozarządowych lub firm jest możliwość wykorzystania dostępnych źródeł finansowania dla tego typu placówek. W przypadku spółdzielni socjalnych możliwe jest skorzystanie ze środków przeznaczonych na rozwój ekonomii społecznej. Możliwe jest również korzystanie z rządowych i regionalnych programów dofinansowujących powstawanie i funkcjonowanie placówek opiekuńczych.
Trudno oszacować koszty powstawania gospodarstw opiekuńczych – ze względu na bazę lokalową danego gospodarstwa. Często są to spore inwestycje, dlatego ważne jest, by gospodarstwo było prowadzone przez podmiot, który może pozyskiwać środki na ich sfinansowanie.
Perspektywy rozwoju gospodarstw opiekuńczych w Polsce
Od 2019 r. realizowany jest projekt „GROWID – Gospodarstwa opiekuńcze w rozwoju obszarów wiejskich wobec wyzwań demograficznych”. Projekt współfinansowany jest przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach programu „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków” GOSPOSTRATEG. Działania w ramach projektu GROWID realizowane są przez konsorcjum, w skład którego wchodzą Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński oraz Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie. Głównym celem projektu jest stworzenie modelu, który umożliwi założenie w Polsce sieci gospodarstw opiekuńczych.
Stworzenie sieci gospodarstw pełniących funkcje opiekuńcze pozwoli na sprostanie wyzwaniom przed jakimi stoi polska wieś, które związane są ze starzeniem się społeczeństwa, koniecznością podnoszenia jakości życia mieszkańców obszarów wiejskich oraz poszukiwaniem dodatkowych źródeł dochodów dla właścicieli gospodarstw rolnych. Na bazie gospodarstw rolnych może powstać w Polsce sieć przyjaznych miejsc, w których wsparcie znajdą osoby starsze, doświadczające chorób, niepełnosprawności i samotne.
Źródło: „Gospodarstwa opiekuńcze – budowa sieci współpracy”, CDR w Brwinowie Oddział w Krakowie; gov.pl/web/rolnictwo/gospodarstwa-opiekuncze; cdr.gov.pl; growid.pl/
Fot. unsplash.com
Artykuł ukazał się w ZACHODNIOPOMORSKIM MAGAZYNIE ROLNICZYM nr 168/marzec 2022
